فنها انواع مختلفی دارند و همه آنها به منظور خنک کردن رایانه شخصی شما مورد استفاد قرار میگیرند. CPU و GPU شما نیز دارای فنهای خنککننده مخصوصی هستند، اما زمانی که دمای محیط کیس کامپیوتر به طور هشدار دهنده و شدید افزایش مییابد، نمیتوانند چیزی را خنک کنند و دقیقا به همین دلیل است که به فن کیس نیاز دارید. در این مقاله قصد داریم به نحوه انتخاب بهترین فن کیس برای رایانه بپردازیم تا افراد به راحتی بتوانند فن کیس مورد نیاز خود را انتخاب کنند.
چرا یک فن کیس کافی نیست؟
خنک کردن کیس کامپیوتر کمی پیچیده است زیرا رایانههای شخصی سفارشی دارای پیکربندیهای اجزای مختلفی هستند و جهتگیری فیزیکی فنهای خنککننده نیز در آنها از کیسی به کیس دیگر متفاوت است.
معمولا عملکرد محاسباتی در کیسها با تعداد واتی که میتوانید از طریق CPU و GPU فشار دهید، متناسب است و بیشتر این نیرو به صورت گرما دفع میشود. اما اگر نتوانید این گرما را به صورت موثر از اجزای کیس خود دور کنید، عملکرد کلی رایانه شخصی دچار مشکلات جدی میشود.
فن کیس چگونه کار میکند؟
برای این که مشخصات فنها را بهتر درک کنید و انتخاب مناسبتری داشته باشید، ابتدا لازم است با ساختار پایه یک فن معمولی آشنا شوید. فنهای کامپیوتر معمولا به دو صورت فنهای محوری و فنهای گریز از مرکز طراحی میشوند. فنهای گریز از مرکز، هوا را عمود بر محور چرخش خارج میکنند، در حالی که فنهای محوری هوای ورودی و خروجی را در امتداد محور چرخشی پرهها خارج میکنند.
یک فن محوری معمولا از سه قسمت هاب، تیغهها و قاب تشکیل میشود. تیغه و قاب قطعات پلاستیکی سادهای هستند، اما هاب که اجزای فن از جمله موتور، یاتاقان و دیگر لوازم الکترونیکی را در خود جای میدهد، گرانترین و مهمترین قسمت فن محوری محسوب میشود.
یک فن محوری، با حرکت دادن موتور موجب چرخش سریع پرهها و تولید جریان هوا میشود که این حجم هوا، به سرعت گشتاور موتور، بازده آیرودینامیکی تیغهها و عوامل مختلف دیگر وابسته است.
5 مورد از مهمترین مشخصات فن کیس که هنگام انتخاب باید به آنها توجه کنید.
1. بهینهسازی جریان هوا و فشار استاتیک
عملکرد فن بوسیله دو معیار جریان هوا و فشار استاتیک تعیین میشود. جریان هوا، مقدار هوای جابجا شده توسط فن در یک زمان معین را اندازهگیری میکند و معمولا بر حسب فوت مکعب در دقیقه یا CFM بیان میشود. هر چه میزان جریان هوای یک فن بیشتر باشد، حجم هوای بیشتری در کیس حرکت میکند و تاثیر خنک کنندگی بیشتری دارد.
به منظور بهبود فشار استاتیکی که برحسب پاسکال یا میلی متر آب اندازهگیری میشود، فنهایی با تیغههای تخصصی طراحی شده است که موجب کاهش جریان هوا میشود.
2. اندازه فن
اندازه یک فن برابر با طول قاب یا قطر پرههای فن میباشد و معمولا برحسب میلی متر اندازهگیری میشود. این اندازه که به دو عامل اصلی سطح پرهها و سرعت چرخش آنها بستگی دارد، بر روی هوای رانده شده توسط فن تاثیر میگذارد.
فنهای بزرگتر به دلیل داشتن مساحت بیشتر سطح پرهها از نظر فنی جریان هوای بیشتری را ایجاد میکنند. اما این فنها وزن اضافی و جریان آیرودینامیکی بیشتری نیز دارند که موجب افزایش جریان و مصرف انرژی میشود. به همین دلیل، فنهای بزرگتر معمولا به گونهای طراحی میشوند که با سرعت کمتری بچرخند و به اندازه یک فن کوچکتر جریان هوا تولید و برق مصرف کنند.
به طور کلی، فنهای بزرگتر به دلیل سرعت چرخش کمتر نسبت به فنهای کوچکتر، آرامتر هستند و هنگام خرید میتوانید فنهای ویژهای را انتخاب کنید که با سرعتهای بالاتری کار میکنند و قدرت جذب بیشتری دارند.
3. ضخامت فن
میزان ضخامت فن بر حسب میلی متر دومین مجموعه اعدادی است که در کنار اندازه فن بیان میشود. ضخامت فن در کامپیوترهای رومیزی معمولا بین 10 تا 40 میلی متر است و یک فن ضخیمتر میتواند جریان هوای بیشتری در مقایسه با یک فن نازکتر به همان اندازه ارائه کند.
فنهای ضخیمتر در هر چرخش مقدار بیشتری از هوا را جذب میکنند و قاب ضخیم شده آنها نیز مکش ذاتی فن را بهبود میبخشد.
4. انواع یاتاقان
نوع یاتاقان فن کیس، هزینه، طول عمر و صدای کارکرد فن را تعیین میکند.
ارزانترین فنها از یاتاقانهای آستین داری استفاده میکنند که شامل یک محور فولادی است که در داخل یک آستین برنجی نرمتر میچرخد. هنگامی که از این یاتاقانها برای اولین بار استفاده میکنید، معمولا کم صداتر هستند و با گذشت زمان سر و صدای آنها بیشتر میشود. فنهای یاتاقاندار آستینی فقط در جهت عمودی قابل استفاده هستند و نصب آنها به صورت افقی موجب خرابی زودرس آنها میشود.
فنهای دارای بلبرینگ دوبل از بلبرینگهای سنتی که در امتداد انتهای جلو و عقب شفت قرار دارند، استفاده میکنند و طراحی آنها به صورتی است که اصطکاک را به منظور افزایش طول عمر، کاهش میدهند و در هر جهتی قابل استفاده میباشند. تنها نقطه ضعف این فنهای دارای بلبرینگ دوبل نسبت به یاتاقانهای آستینی، افزایش سطح سر و صدا است. نوع تک بلبرینگ این فنها نیز از یک یاتاقان آستینی برای انتهای دیگر شفت استفاده میکنند و به اندازه بلبینگ دوبل قابل اعتماد نیستند.
یاتاقان دینامیک سیال اساسا یک یاتاقان آستینی اصلاح شده با شیارهایی به شکل استخوان شاه ماهی بریده شده است که موجب اعمال موثر روانکننده در سر تا سر سطوح دوار میشود. طراحی این یاتاقانها ترکیبی از نیروهای چرخشی ذاتی فن و اثر هیدرواستاتیکی روانکننده برای ایجاد میدان فشاری است که موجب تثبیت قطعات متحرک و حذف اصطکاک میشود. این فنها دوام بسیار خوبی دارند، اما قیمت آنها کمی بالا است.
5. کنترل سرعت فن مبتنی بر PWM و ولتاژ
یکی از مزایای اصلی اتصال فنها به مادربردهای رایانه شخصی قدرتمند، کنترل سرعت هوشمند مبتنی بر ریزپردازنده است. سادهترین فنهای کیس کامپیوتر بر خلاف فنهای DC معمولی که فقط از دو سیم برای VCC و زمین استفاده میکنند، دارای یک سیم اضافی برای سیگنال سرعت سنج و سه پین هستند.
این فنهای کیس سه پین، به کامپیوتر اجازه میدهند تا سرعت فن را حس کرده و با تعدیل آن، تعادل سالمی میان خنککننده و عملکرد بیصدا برقرار کنند.
فنهای گران با اضافه کردن یک سیم برای سیگنال، ولتاژ ثابتی را حفظ میکنند و سرعت آنها با روشن و خاموش کردن سریع فن چند بار در ثانیه و با استفاده از مدارهای سوئیچینگ فرکانس بالا تغییر میکند. طبیعی است که پیچیدگی و اجزای اضافه شده به این فنها هزینه بیشتری نیز داشته باشد.
جهتگیری بهینه فن
اکنون که با 5 مورد از مهمترین مشخصات فن کیس که هنگام انتخاب باید به آنها توجه کنید، آشنا شدید، به نکاتی در مورد قرار دادن صحیح فن در داخل کیس میپردازیم.
مهمترین چیزی که هنگام قرار دادن صحیح فن در داخل کیس باید مد نظر داشته باشید، این است که اطمینان حاصل کنید فن جریان هوا را در سر تا سر کیس هدایت میکند.
جهت کیس چندان اهمیت زیادی ندارد، زیرا شما میتوانید هوا را از عقب کیس گرفته و آن را در جلو تخلیه کنید و بالعکس، تنها استثنا زمانی بوجود میآید که هوا به صورت عمودی هدایت شود.
اگر کیس شما کوچک است و داخل آن شلوغ میباشد یا به خوبی تهیه نمیشود، بهتر است از فنهای بهینه شده با فشار استاتیک برای فشار دادن یا کشیدن هوا از طریق رادیاتور استفاده کنید.
بهینهسازی فشار هوا
توصیه میشود برای کاربردهای پر استرس حداقل از سه فن استفاده کنید. کیسی که از فنهای ورودی بیشتری نسبت به فنهای خروجی استفاده میکند، فشار هوای داخلی مثبتی را تجربه میکند که موجب خروج هوا از هر شکافی میشود و از گرد و غبار جلوگیری میکند.
دستیابی به یک تنظیم فشار مثبت همواره امکانپذیر نیست و بهتر است بیشتر بر روی بیرون کشیدن گرما از کیسهای با تهویه ضعیف تمرکز کنید. اما دقت داشته باشید که با بهینهسازی فشار منفی یا مثبت زیاده روی نکنید.
منبع: makeuseof